Jak zadbać o prawidłowy rozwój mowy naszych dzieci?

    Po pierwsze, musimy sobie uświadomić jedną ważną rzecz – rodzina to podstawowe środowisko kształtowania się mowy dziecka. To właśnie w czterech ścianach domowego ogniska rozpoczyna ono tę ważną naukę. Niezwykle istotna jest więc stymulacja mowy już od pierwszych dni życia. „Kąpiel słowna” to bardzo trafne określenie, z którym spotkałam się jeszcze na studiach logopedycznych. Małe dziecko powinno być codziennie takiej kąpieli poddane. Możliwości mamy naprawdę wiele: opowiadanie o ubrankach, które zakładamy dziecku; objaśnianie świata podczas spacerku; relacja z zawartości obiadowego talerzyka, czy w końcu wspólna zabawa z kolorową książeczką. Rodzice, pragnący czynnie i świadomie uczestniczyć w rozwoju swojego potomstwa muszą pamiętać, że ważne jest również to, jak mówimy do dziecka, a więc dostarczenie odpowiednich wzorców. Tu zatrzymam się na chwilę, aby przedstawić najczęściej popełniane w tym zakresie błędy: spieszczanie, popisywanie się dzieckiem; ustawiczne wytykanie i poprawianie błędów, które mieszczą się w granicach normy rozwojowej; izolowanie dziecka od rówieśników. Pamiętajmy zatem, aby nie przesadzić w żadną stronę. Używajmy zdań krótkich, ale w pełni poprawnych – taka sytuacja pozwoli na szybkie powtarzanie słyszanych konstrukcji i pomoże dziecku szybciej posługiwać się zdaniami.

            Poniżej przedstawię kilka wskazówek, które warto zapamiętać dla dobra naszych pociech. Tak więc należy:

• Jak najwięcej rozmawiać z dzieckiem, szukać nowych sytuacji komunikacyjnych (zabawa, spacer, zabiegi pielęgnacyjne);

• Regularnie czytać bajki, opowiadania, wiersze;

• Rozwijać pamięć słuchową dziecka poprzez wyliczanki i słowne zabawy;

• Śpiewać, nucić piosenki, słuchać spokojnej muzyki;

• Eliminować z otoczenia dziecka bodźce niekorzystnie wpływające na niedojrzały układ nerwowy (np. telewizja, radio, komputer, tablet, telefon, smartfon);

• Mieć na uwadze fakt, że karmienie piersią sprzyja rozwojowi mowy (w naturalny sposób gimnastykuje wszystkie narządy mowy – język, wargi, podniebienie, żuchwę);

• Wcześnie rozpocząć karmienie łyżeczką oraz picie z kubka, odstawić smoczki i butelki po pierwszym roku życia (gryzienie i żucie pokarmów wykształca prawidłowy nawyk połykania oraz zgryz);

• Dbać o czystość nosa (zwłaszcza w czasie infekcji), co ma na celu utrwalenie prawidłowego nawyku oddychania nosowego;

•  Zapoznać się z etapami rozwoju mowy dziecka, co ma na celu uniknięcie niepotrzebnego zamartwiania się niewłaściwą artykulacją;

•  Zaakceptować leworęczność i indywidualne tempo rozwoju każdego dziecka;

•  Stwarzać dziecku okazję do wypowiedzenia tego, co przeżyło zobaczyło, obejrzało;

• Rozwijać naturalną skłonność do mówienia, wykazać cierpliwość i zainteresowanie niezależnie od sytuacji.

     Zatrzymam się na chwilę przy dwóch wskazówkach, by podkreślić ich wagę i znaczący wpływ na rozwój naszych dzieci. Towarzyszące nam niemal na każdym kroku i używane w nadmiarze – media (komputer, telewizja, tablet, smartfon itp.). Włączając przedłużającą się w nieskończoność bajkę, czy wręczając komórkę z „niewinnymi” grami, by zyskać chwilę spokoju, nie zdajemy sobie niestety sprawy z tego, jak szkodliwy mają one wpływ na niedojrzały układ nerwowy naszych dzieci. Zróbmy medialny rachunek sumienia i wprowadźmy złotą zasadę - ograniczenie do minimum korzystania z mediów, zarówno własne, jak i dziecka. Podczas wprowadzania jej w życie pomocne mogą się okazać następujące wskazówki:

1. Dopilnujmy, aby nasza pociecha obejrzała nie więcej niz jedną krótką bajeczkę (zwracajmy uwagę na to, aby telewizor nie był włączony w tle, kiedy dziecko jest zajęte czymś innym).

2. Wyznaczmy sytuacje, w których nikt z domowników nie może korzystać z telefonu, tabletu, smartfona itp. (np.: posiłki, czas wspólnej zabawy z dzieckiem, rodzinna rozmowa).

3. Nawet jeśli komputer jest nam niezbędny do pracy w domu, wyznaczmy przynajmniej dwa dni w tygodniu off-line.

Pamiętajmy, że detoks medialny otwiera człowieka na bycie tu i teraz.

      I drugi punkt, który chciałabym w sposób szczególny wyróżnić – niezwykły wpływ czytania książek. Można powiedzieć, że jest to przeciwwaga dla mediów. Słowo pisane poszerza horyzonty, wzbogaca słownictwo, przenosi w świat wyobraźni, rozwija koncentrację i uwagę, wycisza i jeszcze wiele, wiele innych wspaniałych rzeczy, które wzbogacają człowieka. Korzystajmy z tych skarbów i czytajmy dzieciom każdego dnia przynajmniej przez 20 minut. Niech stanie się to rytuałem! I tu również kilka wskazówek, które mogą być pomocne:

1. Czytanie przed snem – dostosowujemy język czytanej książeczki do wieku i potrzeb dziecka; czytamy łagodnym, spokojnym głosem.

2. Wspólna zabawa z książeczką. Po przeczytaniu bajki:                    

  - rozmawiamy na temat jej treści; wskazujemy na ilustracji wybrane postacie, elementy; przypominamy ich nazwy; zachęcamy do powtarzania;

- zadajemy pytania, które powinny być stopniowo coraz bardziej skomplikowane: początkowo: Kto to? Co to?  a następnie: Co stoi na stole? Co trzyma w rękach Kasia itp.

- doskonałym ćwiczeniem pamięci i zdolności nazywania jest nadawanie przez dziecko imion postaciom występującym w książeczce i posługiwanie się nimi konsekwentnie do końca.

Pamiętajmy, że to rodzice są pierwszymi nauczycielami mówienia. Przestrzegając kilku zasad i wygospodarowując pewną porcję czasu na określone działania - fundujemy dzieciom bardzo dobry start. A one nam z pewnością w przyszłości za to podziękują!

                                                                                                                                                                          Dorota Wójcik - logopeda

 

 

Źródła:

Demel G. [1978]. Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa: WSiP.

Grabias S., Kurkowski Z.M., Woźniak T [2007}. Logopedyczny test przesiewowy dla dzieci w wieku szkolnym. Lublin: UMCS.

Kaczmarek L. [1966]. Nasze dziecko uczy się mowy. Lublin: Wyd. Lubelskie.

www.logopediapraktyczna.pl (piramida rozwoju mowy)